WRT
Article
ATHENS: TA NEA

Spaces of Education – Care Condensers

Original in Greek: “Σχολικοί Χώροι – Πυκνωτές Φροντίδας,” TA NEA, 26 Σεπτεμβρίου 2020. Συνεργατικό Γραφείο Φατούρα.

Team
Elisavet Hasa
Platons Issaias
Theodossis Issaias
Giannantonis Moutsatsos
Alexandra Vougia
Categories
Architecture, Care, Education

Η αρχιτεκτονική των χώρων εκπαίδευσης αποτελεί ίσως ένα από τα πιο άκαμπτα και επίμονα χωρικά και κοινωνικά διαγράμματα. Η διδασκαλία και οι χώροι της, ο ρόλος, το είδος και ο τρόπος της μάθησης δηλώνουν τα ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια και βέβαια τις εμμονές της κάθε κοινωνίας που δεν αλλάζουν εύκολα ή με ιδιαίτερη ταχύτητα. Μέσα στους χώρους των σχολείων «κατασκευάζεται» η/ο πολίτης, το υποκείμενο που συγκροτείται εκτός και πέρα από τον κλοιό της οικογένειας, το άτομο που υπάρχει μέσα στο κοινωνικό. Οι χώροι μάθησης είναι γεμάτοι σήματα και νοήματα, ταυτότητες, επιλογές και συγκρούσεις. Εκεί, αναμετριέται με τρόπο ιδιαίτερα τραυματικό, η αυτοδιάθεση και η επιτελεστικότητα με την κανονικότητα της εθνοπατριαρχίας, η επιθυμία για συμβίωση με τον ανταγωνισμό, οι συλλογικές ανάγκες με τις ατομικές προτεραιότητες.

 Οι χώροι που κάνουν όλα τα παραπάνω είναι γνωστοί σε όλες/ους και βιωμένοι στα σώματά μας: η μάντρα, η πύλη, η αυλή, το προαύλιο, οι κερκίδες, η μπασκέτα, η είσοδος, τα γραφεία, οι σκάλες, ο διάδρομος, η αίθουσα, η έδρα, το θρανίο, ο πίνακας στη στενή μεριά, οι φεγγίτες στη μακριά, οι τουαλέτες στον πάνω ή τον κάτω όροφο, αριστερά ή δεξιά από τη σκάλα. Η χωρική και τυπολογική ευκρίνεια και η επανάληψή της είναι σχεδόν τρομακτική. Κανονισμοί, κατασκευαστικοί και οικονομικοί περιορισμοί, αλλά και η πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής των κτιρίων μάθησης στο χρόνο, συντελούν περαιτέρω στη σχεδόν ακλόνητη λειτουργία τους μέσα στην κοινότητα: το σχολείο είναι πάντα εκεί.

Και κάπου εκεί, «στη ρωγμή του χρόνου» (και του χώρου), οι χώροι μάθησης μπορεί να γίνουν και κάτι άλλο – παραπάνω. Μια πόρτα που ανοίγει αλλιώς, ένας διάδρομος που διευρύνεται, μια πύλη που δεν υπάρχει ή δεν κλείνει, ανοίγματα διαφορετικά, χρώματα, υπόστεγα, κρυφές γωνιές, παγκάκια, αστείες και περίεργες σκάλες, δέντρα, οθόνες, παιχνίδια, και πάνω από όλα, ο τρόπος που τα διαχειρίζεται και τα βιώνει η εκάστοτε κοινότητα. Εάν λοιπόν μπορούμε να διακρίνουμε μια τάση είναι ακριβώς αυτή η ανάγκη το σχολείο να συγκροτεί έναν «πυκνωτή φροντίδας», μια υποδομή για την κοινότητα που ξεπερνά τα τυπικά πλαίσια των ωρολογίων προγραμμάτων και των χωρικών αναγκών του σχολείου. Οι ψηφιακές δυνατότητες, η μετατροπή της αίθουσας σε έναν διευρυμένο εικονικό χώρο συνεύρεσης, τα εργαλεία και οι τεχνολογίες που μας κινούν πέρα από τον παραδοσιακό χώρο και χρόνο του σχολείου και του μαθήματος, επιτρέπουν την ανάπτυξη νέων μορφών συνύπαρξης, συνεργασίας και – μακάρι –  ανεκτικότητας. Η επαφή με άλλες κοινότητες και η συγκρότηση νέων, έρχονται να καταστήσουν το σχολείο ξανά χώρο αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας.     

About

Fatura Collaborative – Research & Design Practice, was founded in 2009 and is developing projects across a wide range of scales, from intimate objects and performance, to architecture, urban design and planning. We are interested in architecture as social infrastructure, in developing collective equipments, in the design of spaces of care, empathy and welfare. We design and research expanding new problematics about ecology, the domestic, everyday life and the city.

Members

ELISAVET HASA
ARCHITECT

is an architect, researcher and educator based in London. She holds a diploma in architecture from the School of Architecture of the University of Patras, Greece (2015) and was awarded a PhD from the School of Architecture at the Royal College of Art (2022). Her thesis dealt with the materiality of grassroots, ad hoc and mutual aid projects by social movements in Europe and the United States, with an emphasis on their relationship with the state. She is teaching in undergraduate architectural design studios and history and theory courses at the London South Bank University and Central Saint Martins. She is also a registered architect in the UK (ARB) and Greece (TCG) and has practiced architecture in London, Madrid and Athens.

PLATON ISSAIAS
ARCHITECT

is an architect, researcher, and educator. He studied architecture in Thessaloniki, Greece, and holds an MSc from Columbia University and a PhD from TU Delft and The City as a Project research collective. He is Assistant Professor of Architectural Design at the School of Architecture, Aristotle University of Thessaloniki. He is the co-Head of Projective Cities MPhil programme at the Architectural Association, where he is also teaching Diploma Unit 7 with Georgia Hablützel and Hamed Khosravi. His research interests explore urban design and architecture in relation to the politics of labour, economy, law and labour struggles. He has written and lectured extensively about Greek urbanisation and the politics of urban development.

THEODOSSIS ISSAIAS
ARCHITECT

(he/him) is an architect and educator. He serves as Curator, Heinz Architectural Center, at Carnegie
Museum of Art and Special Faculty at Carnegie Mellon University School of Architecture. He studied
architecture in Athens, Greece, and holds a Master of Science in Architecture and Urbanism from the
Massachusetts Institute of Technology. His research focuses on architecture at the intersection of
human rights, conflict, and the provision of shelter. This interest led to his PhD dissertation
“Architectures of the Humanitarian Front” (2021, Yale University), which examined a period
around WWI when conflict, displacement, and territorial insecurity provoked the reconfiguration
of humanitarian operations –their spatial organization and ethical imperatives.

GIANNANTONIS MOUTSATSOS
ARCHITECT

is an architect based in Lund, Sweden. He graduated in 2010 from the School of Architecture of the National Technical University of Athens and holds an MSc in Energy Efficient and Environmental Building Design from the School of Architecture of Lund University (2015). He has practiced architecture as a freelance architect in Greece and currently in Sweden (eg. Tengbom architects), where he works on a wide range of projects including small houses, larger residential complexes as well as care, educational and industrial facilities.

ALEXANDRA VOUGIA
ARCHITECT

is an architect and an educator. She graduated in 2007 from the School of Architecture of the Aristotle University of Thessaloniki, Greece. She holds the MSc in Advanced Architectural Design from GSAPP, Columbia University (2008) and a PhD from the Architectural Association – School of Architecture, London (2016). She is currently an Assistant Professor of History and Theory of Architecture at the School of Architecture, Aristotle University of Thessaloniki. She has previously taught at the Architectural Association and the University of Westminster and practiced as an architect in New York and Athens.

MYRTO VRAVOSINOU
ARCHITECT

is an architect based in Thessaloniki. She graduated from the School of Architecture of the Aristotle University of Thessaloniki in 2015 and holds an MSc in Environmental Architectural and Urban Design from the same institution (2023). Since 2017, she has been collaborating with a group of freelance engineers, working on a variety of residential, workspace, and small-scale digital fabrication projects. Her special interests lie in urban and architectural design practices that promote spatial justice.